انواع ورق فولادی چیست؛ مشخصات، ویژگی، کاربرد آنها

انواع ورق فولادی دسته مهمی از محصولات فولادی هستند که به محصولات تخت نیز معروف میباشند. محصولات تخت فولادی خود به دو شکل شیت یا پلیت و رول در بازار وجود دارند. در واقع این ضخامت انواع ورق فولادی است که مشخص میکند آیا بسته بندی آن به صورت شیت باشد یا رول.

دسته بندی انواع ورق های فولادی

نکته مهمی که در خصوص انواع ورق فولادی وجود دارد این است که علاوه بر وجود گریدهای مختلف فولادی، تقسیم بندی دیگری بر اساس نوع عملیات صورت گرفته در فرایند تولید ورق نیز وجود دارد که شاید شما به هنگام خرید ورق فولادی، ابتدا با این دسته بندی روبرو شوید و سپس به سراغ گریدهای معمولی که در بازار وجود دارد، بروید.

انواع ورق فولادی بر اساس نوع عملیات تولید به ۴ دسته کلی شامل ورق سیاه یا گرم، ورق روغنی یا سرد، ورق گالوانیزه، ورق قلع اندود، ورق رنگی، ورق آلیاژی و ورق های فولاد ضد زنگ تقسیم میشود که هر یک از این دسته ها خود شامل زیردسته های دیگری است. به عنوان مثال ورق های اسیدشویی خود در دسته ورق های سیاه قرار میگیرند و یا ورق های کرکره و ورق سینوسی که در سقف بکار میروند، از جمله ورق های گالوانیزه رنگی هستند که طرفداران بسیاری در بین خریداران دارند.

برای آشنایی و درک بهتر جدول تقسیم بندی انواع ورق فولادی ذیل را مشاهده نمایید.

ورق سیاه	ورق روغنی	ورق گالوانیزه	ورق قلع اندود	ورق رنگی	ورق آلیاژی	ورق فولاد ضد زنگ
ورق سیاه ST37	ورق روغنی کششی		نرم	ورق رنگی الکترواستاتیک	آلیاژی فولادی	فریتی
ورق سیاه A516	ورق روغنی نیمه کششی		متوسط	ورق رنگی کرکره	آلیاژی غیر فولادی	آستنیتی
ورق سیاه ST52	ورق روغنی فوق کششی		سخت	ورق شیروانی	سوپر آلیاژها	مارتنزیتی
ورق های ضد سایش				ورق ساندویچ پانل
ورق اسیدشویی

 

ورق سیاه آهن ، پایه انواع ورق فولادی

به ورق فولادی که در طی فرایند نورد گرم حاصل میشود، ورق سیاه گفته میشود. ورق های نورد گرم شده در انواع آجدار، ساختمانی، صنعتی و ضد سایش در بازار وجود دارد. دقت کنید که به طور کلی در فرایند نورد ورق، دمای تختال فولادی که ماده اولیه تولید انواع ورق فولادی است را بالاتر از دمای محیط میبرند تا فولاد نرم تر شده و در نتیجه فرایند نورد و کاهش ضخامت آن با عبور از بین غلطک های نورد براحتی صورت گیرد.

در این بین دمای نورد فولاد به هنگام تولید ورق سیاه بالاتر از دمای تبلور مجدد (حدود ۱۱۰۰ درجه سانتی گراد) آن بوده و پس از تولید سطح ورق به صورت مات خواهد بود که علت نامگذاری ورق سیاه برای ورق های نورد گرم شده نیز همین مات بودن سطح ورق است.

از معمول ترین گریدهای ورق های سیاه در بازار ایران St37، St52 و A516 میباشد.

ورق روغنی یا سرد مادر ورق های پوشش دار

دسته مهم دیگر از انواع ورق های فولادی، ورق روغنی یا همان ورق نورد سرد است. این ورق که خود پایه ساخت انواع ورق پوشش دار است، در دمایی کمتر از دمای تبلور مجدد تحت عملیات نورد قرار میگیرد. لذا پس از پایان عملیات به علت اختلاف دمای کمتری که با دمای محیط دارد، در طی خنک شدن دمای ورق انقباض کمتری اتفاق می افتد. این انقباض کمتر به معنای دقت ابعاد بهتر ورق نسبت به ورق های تولید شده در نورد گرم میباشد.

سپس سطح ورق های حاصل از این مرحله روغنکاری میشود که این عمل اولا به منظور جلوگیری از خوردگی صورت میگیرد ثانیا سطح ورق را برای انواع پوشش از جمله گالوانیزاسیون و قلع اندود کردن آماده سازی میکند. ضمن اینکه روغنکاری به براقیت، جلا بخشیدن و زیبایی بیشتر سطح ورق کمک میکند.

انواع ورق روغنی معروف در بازار شامل ورق های کششی، نیمه کششی و فوق کششی هستند که به ترتیب گرید آلیاژی آنها St12، St13 و St14 میباشد.

۳ تفاوت مهم ورق سیاه و روغنی

1. اولین تفاوت واضح ورق های سیاه و روغنی ظاهر آنهاست. ورق های سیاه ظاهری مات دارند در حالی که ورق های روغنی دارای سطحی براق هستند.
2. دومین تفاوت مهم این ورق ها مربوط به کیفیت سطحی و دقت ابعادی آنهاست که به طور کلی ورق های روغنی از کیفیت ابعادی بهتری برخوردار میباشند.
3. اختلاف مهم دیگری که بین ورق های سیاه و روغنی مشهود است، اختلاف در سایزهای رایج در بازار است. عموما ورق های سرد در طیف ۰٫۳ تا ۳ میل در بازار دیده میشوند، در حالی که ورق های سیاه از حدود ۱٫۵ تا بیشتر از ۳۰ میل هم تولید میشوند.

ورق گالوانیزه رقیب مهم دیگر ورق های ضد خوردگی

معمولا هنگامی که میخواهید ورق فولادی شما در برابر رطوبت مقاوم باشد، استفاده از ورق گالوانیزه نسبت به ورق سیاه و روغنی انتخاب بهتری خواهد بود. این نوع ورق در برابر دیگر آسیب های طبیعی مثل باد و باران های سیل آسا و آتش سوزی نیز از مقاومت نسبتا خوبی برخوردارند.

اما مهمترین ویژگی این ورق ها وجود لایه ای از فلز روی بر سطح ورق فولادی است که اصطلاحا به آن گالوانیزه شدن میگویند و این عمل، در واقع ورق را در برابر خوردگی مقاوم میکند. اما لازم است بدانید که ما در دنیای واقعی انواع مختلفی از خوردگی اعم از خوردگی اکسیداسیون، خوردگی اسیدی و خوردگی در برابر رطوبت را داریم. در این میان، ورق های گالوانیزه که کاربرد بسیار گسترده ای در بین ورق های پوشش دار دارند، در محیط‌های مرطوب مقاومت بالایی از خود نشان میدهند.

ورق های گالوانیزه ای که در بازار براحتی پیدا میشود و عموما از کاربرد و تقاضای بالاتری برخوردارند، داری ضخامتی بین ۰٫۱۸ تا ۶ میل میباشند.

ورق قلع اندود، ورق خاص پوششی در بازار ایران

ممکن است تابحال نام تین پلیت را شنیده باشید. بله، تین پلیت (tin plate) به ورق فولادی قلع اندود شده‌ای میگویند که کاربرد اصلی آنها در ساخت قوطی های کنسرو غذایی است. این ورق ها درست مشابه ورق گالوانیزه از ورق روغنی بدست می آیند که تحت عملیات پوشش دهی قرار گرفته اند.. با این تفاوت که بجای فلز روی، از فلز قلع برای پوشش دهی استفاده شده است.

قلع یک فلز نقره ای مایل به سفید است که وقتی بر روی ورق فولادی پوشش دهی میشود، آن ورق از زیبایی خاصی برخوردار است. ورق های قلع اندود به هنگام تولید تحت عملیات تمپر قرار میگیرند تا سختی و چقرمگی آنها افزایش یابد. لذا بسته به نوع عملیات تمپر سه نوع ورق قلع اندود با درجه سختی نرم، متوسط و سخت تولید میگردد.

ورق رنگی در سقف خانه های شمال ایران

یکی از مهمترین دسته ورق ها در میان انواع ورق فولادی ورق رنگی است که ممکن است حداقل یکبار آن را در سقف برخی خانه ها به خصوص در مناطق شمالی کشور مشاهده کرده اید. رنگ کردن از یکسو باعث زیبایی بیشتر ورق گالوانیزه میشود و از سوی دیگر به مقاومت بهتر در برابر صدمات محیطی کمک می‌کند. تنوع رنگ های بکار رفته در ورق های رنگی در ایران حدودا ۱۸ رنگ است که کارخانه های مختلفی به تولید این محصول مهم میپردازند.

البته کاربرد این ورق ها، تنها محدود به سقف خانه ها نیست، بلکه علاوه بر آن، در سقف سوله ها و کارگاه ها، ساخت برخی لوازم خانگی مثل یخچال و ماشین لباسشویی، ساخت بدنه خودرو و همچنین قسمتی از نمای ساختمان ها این نوع ورق را مشاهده میکنید.

ورق رنگی نیز نوعی ورق پوشش دار محسوب میشود که از ورق گالوانیزه بدست می آید. در واقع ورق های گالوانیزه رنگی نسبت به ورق های گالوانیزه معمولی از مقاومت بهتری در برابر رطوبت و خوردگی برخوردار خواهند بود.

ورق آلیاژی در صنایع مختلف

هنگامی که خواص خاص تر و ویژه تری از یک ورق فولادی کربنی انتظار دارید، بایستی از ترکیب عناصر و فلزات دیگر به شمش ورق استفاده کنید. این مهم پیش‌تر در صنعت پیش بینی شده است. لذا گروهی از ورق های فولادی با ویژگی های خاص و منحصر به فردتر، در گروه ورق های آلیاژی قرار میگیرند.

در واقع، این ورق ها با افزودن برخی عناصر آلیاژی خواص منحصر بفردی پیدا میکنند که مهمترین دسته های این نوع ورق ها عبارتند از: ورق آلیاژی برنجی، ورق آلیاژی برنزی، ورق آلیاژی پیوتر، St44، A283، A516 و چندین گرید مختلف دیگر.

ممکن است از خود بپرسید که چرا ورق های A283 را در دسته ورق های آلیاژی قرار دادیم، در حالی که قبل از این آنها را جزو ورق های سیاه نام بردیم؟ پاسخ این است که ورق های آلیاژی فولادی میتوانند از هر دو طریق نورد گرم و نورد سرد تولید شوند. لذا نوع فرایند تولید در این دسته از ورق ها مهم نیست. بلکه مهم آن است که درصد عناصر آلیاژی افزوده شده بجز کربن به شمش ورق (اسلب) از درصد بالاتری نسبت به ورق فولاد کربنی معمولی برخوردار باشد.

ورق های ضد زنگ فولادی

خواص منحصر بفرد ورق های ضد زنگ در برابر خوردگی و اکسیداسیون، آنها را در مرکز توجه بسیاری از خریداران ورق قرار داده است. ورق های ضد زنگ دارای درصد قابل توجهی از کروم و نیکل در ترکیب شیمیایی خود هستند که این عناصر نقش موثری در مقاومت در برابر خوردگی ایفا میکنند. ورق های ضد زنگ فولادی در برابر اسید نیز از مقاومت خوبی برخوردارند.

ورق ضد زنگ

انواع ورق فولادی ضد زنگ نیز به ۳ دسته کلی فریتی، آستنیتی و مارتنزیتی تقسیم میشود که خواص متفاوت فیزیکی، مکانیکی و مغناطیسی هر یک از آنها، کاربرد آنها را در صنایع مختلفی همچون لوازم خانگی، شیرآلات و ماشین آلات، ساخت پروفیل و قوطی و هوافضا گسترده تر کرده است.

مقایسه قیمت انواع ورق فولادی

قیمت انواع ورق فولادی بسته به ضخامت آنها متفاوت خواهد بود اما پیچیدگی فرایند تولید، خواص و عناصر آلیاژی بکار رفته در ساخت ورق فاکتورهای تعیین کننده مهمی در برآورد قیمت نهایی آنها نسبت به یکدیگر خواهد بود. به طور کلی قیمت ورق سیاه در مقایسه با دیگر ورق ها پایینتر و ورق های ضد زنگ و آلیاژی نیز نسبتا گرانترین نوع ورق ها میباشند.